Antwerpen Quartier latin
KBC Torengebouw (Boerentoren)
KBC-TORENGEBOUW
Eiermarkt 20
Begin oktober 1914 zijn de Duitse troepen door de fortengordels gebroken, die Antwerpen moeten verdedigen tijdens de Eerste Wereldoorlog. Op woensdag 7 oktober eisen ze de overgave van de stad.
Maar het stadsbestuur en het militaire commando weigeren daarop in te gaan. Om 11 uur ’s avonds in de nacht van 7 op 8 oktober begint een beschieting van Antwerpen waarbij grote kanonnen meer
dan 4000 granaten afvuren en zeppelins 140 bommen op de stad droppen. Om kwart voor 6 ’s avonds op vrijdag 9 oktober wordt de stad opgegeven en de dag daarna tekent burgemeester Jan De Vos
de overgave aan de Duitsers.
Dat bombardement ligt een de basis van de oprichting van dit torengebouw. In de driehoek Eiermarkt, Beddenstraat, Schoenmarkt staat nog weinig overeind en daarom wordt er na de oorlog een
wedstrijd uitgeschreven om deze plek weer zinvol in te vullen, maar het zal nog een decennium duren, voordat er werkelijk een plan wordt gerealiseerd.
Op 7 mei 1921 is de Algemeene Bankvereeniging gesticht door een groep financiers rond burgemeester Frans Van Cauwelaert,
die voor dit project steun krijgt van de Boerenbond uit Leuven, waardoor deze wolkenkrabber als Boerentoren bekend staat.
Omdat een eerste vestiging in de Lange Nieuwstraat niet voldoet, wordt met de Stad Antwerpen onderhandeld over de
aankoop van de braakliggende gronden langs de Schoenmarkt, waarover op 28 augustus 1928 een akkoord wordt
goedgekeurd door de gemeenteraad.
Voor het nieuwe bankproject worden architecten Jan Robert Vanhoenacker voor het ontwerp en Jos Smolderen voor de
binneninrichting en de gevelarchitectuur aangesteld, die stadshoofdbouwmeester Emiel Van Averbeke als adviseur en
wellicht controleur namens de Stad Antwerpen toegewezen krijgen. Het stadsbestuur wil namelijk tegen de Antwerpse
Wereldtentoonstelling van 1930 een mooie afsluiting van de Meir hebben.
Bij het ontwerp van Vanhoenacker telt de toren 24 verdiepingen en is die 87 meter hoog. De bank neemt aanvankelijk slechts
een deel van die ruimte in, de rest wordt verhuurd als woonappartementen, terwijl er ook een publiek caféterras huist op de
tiende verdieping, een Chinese theesalon vol Boeddhabeelden, vazen en draken boven een winkel van 'Cuperus' op het
gelijkvloers en in de kelder een heuse Duitse Bierhalle. Helemaal bovenaan kan het publiek in die dagen tegen betaling de
Panoramazaal bezoeken, waar verrekijkers gehuurd kunnen worden.
Bij de realisatie in 1929-'32 is dit de eerste wolkenkrabber met een woonfunctie in Europa. Omdat Vanhoenacker nog geen
ervaring heeft met zo’n enorm gebouw en de bodem uit verschillende grondlagen bestaat, wordt niet gekozen voor heipalen,
maar voor een massieve funderingsplaat van twee meter dik uit gewapend beton. Daarop moet een stalen skelet komen,
waaraan dan de gevels en de vloeren bevestigd zullen worden.
Als hoofdaannemer wordt de Willebroekse firma Dumon & Vander Vin aangesteld. Zij weten alles van betonnen sluizen, want die hebben ze in het kanaal van Willebroek naar Brussel aangelegd, maar
hebben absoluut geen ervaring met stalen wolkenkrabberskeletten. Daarom wordt in zeven haasten een beroep gedaan op de Duitse firma Demag uit Duisburg om uit 3.400 ton staal met 430.000
klinknagels en 180.000 schroeven een stevig geraamte op te trekken, wat in amper 4 maanden tijd lukt. Daarop zijn dan betonnen vloerbalken geplaatst, waarop binnenmuren uit Boomse baksteen en
buitengevels uit holle Molersteen zijn opgetrokken.
Boven de panoramazaal wordt al bij de bouw een waterbak van 120.000 liter aangebracht. Geen zwembad voor gestresseerde bankemployees, maar bluswater voor het geval dat oververhitte
beurskoersen de zaak in vuur en vlam zetten. Na verbouwing van de top in 1975-’76 piekt deze toren nu 95,75 m naar de hemel. De gestileerde Bronzen beelden boven de zwart marmeren hoofdingang
met art deco-trekjes zijn van Arthur Pierre. Vanuit de Beddenstraat tot aan de Eiermarkt loopt boven de zesde verdieping een band met zestien stenen bas-reliëfs die de aanvankelijke doelgroep
verbeelden van de bank, de landbouw en veeteelt. Je ziet een bloemenslinger met een bijenkorf (?), een ramskop, een hoorn des overvloeds, korenschoven, een paardenhoofd, twee kalkoenen,
konijnen, een haan. Zes voorstellingen komen tweemaal voor, één voorstelling drie maal en het paard slecht één keer. Het Mariabeeld op het kruis is de Franse beeldhouwer Roger de Villiers en verwijst
naar een oud kruis op de Meirbrug, dat daar in de Franse periode vernield is.
In 1935 fuseert de Algemeene Bankvereeniging met de Kortrijkse Bank voor Handel en Nijverheid tot Kredietbank voor Handel en Nijverheid. Na een nieuwe fusie, nu tussen de Kredietbank en
CERAbank en verzekeringsmaatschappij ABB in 1998, ontstaat KBC, dat in 2005 als KBC Groep verdergaat met een nieuw hoofdkantoor aan de Havenlaan in Brussel.
Wanneer er in 2018 asbest wordt gevonden bij onderhoud van de toren, is dat een levensgroot probleem. Asbest is al zeer lang bekend, Karel de Grote vermaakte zijn gasten met een asbest tafelkleed
dat hij na de maaltijd in het vuur wierp, waar het onaangetast uit tevoorschijn kwam. En in de Eerste Wereldoorlog is het in gasmaskers gebruikt. Na de Eerste Wereldoorlog tot in de jaren 1970 wordt het
gebruik van asbest in gebouwen populair, want het materiaal is brandwerend, isoleert goed en is goedkoop en makkelijk te verwerken. Maar intussen zijn de gevaren voor je gezondheid van
afbrokkelend asbest met vooral asbestvezels stevig aan de oppervlakte gekomen, zodat er sinds 23 oktober 2001 een volledig verbod voor het verhandelen en gebruik van asbest is gekomen in België.
Na bestudering werd duidelijk dat enkel een volledige sanering van het gebouw dit probleem kan oplossen. Maar dat betekent dat deze renovatie bijna op herbouw neerkomt en gezien de kosten
besluit KBC zijn torengebouw te verkopen. De stichter en CEO van het Antwerpse havenbedrijf Katoen Natie, Fernand Huts, wordt de nieuwe eigenaar.
Fernand Huts heeft grote plannen met zijn aankoop. Hij spreekt zelf van een Cultuurtoren, waarbij het gebouw expositieruimten, een beeldentuin, een filmzaal, auditorium, kunstdepots en een
restauratieatelier zal krijgen. Daarnaast blijven onderaan winkels, waaronder een boekhandel, horeca en een KBC-bankagentschap. Helemaal bovenaan van de elfde tot de drieëntwintigste verdieping
komen appartementen voor wie op het hoogste schap wil leven, waardoor de vroegere woonfunctie van de toren wordt hersteld. In de bovenste drie verdiepingen komen een observatorium en blijft de
panoramazaal behouden, waardoor bezoekers kunnen genieten van het uitzicht over een deel van de stad. Helemaal bovenop blijft het KBC-logo schitteren.