ONTHULLING BEELD WISKE OP GODEFRIDUSKAAI Hartelijk welkom op de onthulling van het 5de levensgrote beeld “Wiske” door Carla Kamphuis- Meyer, in de reeks naar leven en werk van de Antwerpse kunstenaar Eugeen Van Mieghem! Antwerpen… Antwerpen de stad aan de stroom die sinds eeuwen mensen aantrekt van heinde en verre. Eén van hen was Rikske Van Mieghem uit Burcht. Rond 1870 vestigde hij zich met zijn vrouw Virginie in een herberg op de Van Meterkaai. Daar werd op 1 oktober 1875 hun zoon Eugeen geboren. Dankzij de afkoop van de vrije doorvaart van de Schelde in 1863, groeide de kleine jongen op in een snel expanderende wereldhaven met een kleurrijke wereld van landverhuizers, schippers, dokwerkers, matrozen, zakkenmaaksters, havenkinderen en klaplopers. Deze beklijvende omgeving zou zijn later kunstenaarschap determineren. Als leerling van de Antwerpse academie werd Eugeen Van Mieghem in 1896 van deze instelling weggestuurd door dezelfde leraar die 10 jaar eerder Van Gogh verwijderde uit zijn klas. Hij ging dan maar werken in de havenbuurt waar de familie inmiddels naar verhuisd was: het Eilandje. Het nieuwe café van de Van Mieghems in de Montevideostraat bevond zich recht tegenover het eerste magazijn van de Red Star Line. Elke dag opnieuw passeerden er voor de deur honderden mensen op weg naar een beter bestaan in De Nieuwe Wereld. Door de sfeer in de literaire-anarchistische vereniging De Kapel, aan de Falconrui enkele honderden meters hier vandaan, groeide in hem het idealisme om de kunstenaar te zijn van het gewone havenvolk en dit in een periode van pril ontluikende democratie waarin de burgerij - in de kunst die ze kocht - natuurlijk niet wou geconfronteerd worden met deze dagdagelijkse sociale realiteit van een wereld in volle verandering. Voor zijn integer kunstenaarschap werd Van Mieghem tijdens zijn leven karig beloond. Het noodlot spaarde hem niet. Toen na zijn dood op 24 maart 1930, het bestuur van de vereniging “Kunst van Heden” het toenmalige Antwerps stadsbestuur verzocht om het lichaam van de kunstenaar te laten begraven op het Erepark van het Schoonselhof werd daar om onbegrijpelijke redenen in 1930 niet op ingegaan. Alhoewel zijn oeuvre werd gekoesterd in de beste privé-verzamelingen en het Antwerpse Stedelijk Prentenkabinet met de jaren de grootste Van Mieghem verzameling ter wereld opbouwde (meer dan 610 werken!) geraakte het werk van de kunstenaar, na de tweede wereldoorlog, meer en meer in de vergetelheid. Enkel sporadisch werd het hier en daar nog getoond. Zijn jeugdvriend Marnix Gijsen trachtte het nog rond 1955 door vermeldingen in enkele publicaties uit de vergetelheid te houden. Nieuwe kunststromingen stonden echter meer in de belangstelling en over Van Mieghem was er nooit een boek verschenen. Dus zijn oeuvre zonk als een steen weg naar de bodem van de vijver van de kunstgeschiedenis. Tot in 1982 door een aantal bewonderaars de Eugeen Van Mieghem Stichting werd opgericht! Alhoewel het begin zeer moeilijk was, onze vereniging werd nooit gesubsidieerd, groeide langzaam maar zeker door publicaties, lezingen en tentoonstelling het aantal geïnteresseerden. Niet alleen in Antwerpen, maar ook in de omringende landen tot vandaag in New York en Philadelphia. Belangrijke buitenlandse verzamelingen ontstonden recent in Amsterdam, Den Haag, Londen, Genève en New York. Deze groei is enkel maar mogelijk geweest door U allen hier aanwezig, U hebt onze vereniging doen groeien en bloeien tot vandaag met meer dan duizend leden! Een belangrijke mijlpaal in onze werking is het aantreden geweest van Antwerps schepen van cultuur Philip Heylen. Van bij ons eerste contact toonde Philip Heylen oprechte belangstelling en snel was hij overtuigd van de intrinsieke kwaliteit en het belang en potentieel van het oeuvre van Van Mieghem voor de uitstraling van Antwerpen. Met hem hebben we een vruchtbare samenwerking opgebouwd, het dossier Red Star Line is daar één van de prachtige voorbeelden van. Toen we in 2003 Philip Heylen contacteerden met het voorstel om een reeks van vijf levensgrote beelden naar het werk van Eugeen Van Mieghem te schenken aan de stad Antwerpen om deze te plaatsen in de oude havenbuurt het Eilandje was hij onmiddellijk enthousiast. En heeft hij, dit toen niet-evidente dossier, bij zijn collega’s in het Antwerps college met succes verdedigd! De rest is geschiedenis… Geachte heer de schepen namens alle Van Mieghem vrienden dank hiervoor! Zo financierde onze stichting in Philadelphia de oprichting van de Amerikaanse not for profit organization The American Friends of the Red Star Line die in nauwe samenwerking met onze vereniging en de directie van het Red Star Line museum Antwerpen en haar rijke maritieme en culturele geschiedenis en natuurlijk het werk Van Mieghem zal promoten. Dat het oeuvre Van Mieghem een sleutel is die vele deuren opent staat buiten kijf. Zijn tekeningen, pastels en schilderijen van de Joodse emigranten raken de Amerikaanse nazaten van hen, die ooit op de Rijnkaai met weemoed voor altijd vertrokken, diep in hart en ziel. Het is toch fascinerend dat mensen over de grenzen en zelfs over oceanen heen een belangstelling, fascinatie of zelfs een passie voor dergelijk oeuvre kunnen delen. De vriendschappen die er door zijn ontstaan koesteren we als waardevolle diamanten. We zijn er van overtuigd dat de Van Mieghem beeldenwandeling op het Eilandje een klassieker gaat worden en dat Eugeen Van Mieghem een icoon voor Antwerpen wordt…! U ziet het Van Mieghem is meer levend dan ooit! We kunnen zelfs stellen dat zijn oeuvre een eigen leven is gaan leiden dat hem “en dit is vrij uit de Franse taal afgeleide beeldspraak” uiteindelijk plaatst in de rij van de onsterfelijken. In zijn prachtige boek ”Antwerpen Internationaal Havenicoon” dat in 2008 verscheen schreef havenautoriteit professor Eric Van Hooydonk nog o.a.: “dat Van Mieghem’s oeuvre op wereldvlak volstrekt uniek is”. Dit wil niet zeggen dat onze vereniging op haar lauweren gaat rusten, neen integendeel. Heel wat nieuwe projecten en kansen bieden zich aan… Het beeld dat straks zal ingehuldigd worden door de vandaag jarige mevrouw Monica de Coninck, voorzitter van het OCMW en schepen voor sociale zaken der Stad Antwerpen, is gemaakt naar een tekening en een ets van de kunstenaar uit 1920 van een jong meisje hier uit de buurt. Een van de meest enthousiaste leden van onze stichting is Wiske Woolmore. Wiske werd geboren op 8 oktober 1925 op het Eilandje waar ze woonde in de Braziliëstraat nr. 40 waar haar ouders een kolenhandel openhielden. Als kind heeft ze de wereld van Van Mieghem nog heel goed gekend. Haar moeder en grootmoeder vertelden haar geregeld over die rare gebuur van een kunstenaar, maar het café van de Van Mieghems was wel al in 1924 verkocht aan nieuwe uitbaters die het verder openhielden onder de naam “L’avenir”. Om Wiske eer te betonen besloten we om dit beeldje haar naam te geven, graag uw applaus. Beelden in brons kunnen alleen maar gemaakt worden door beeldhouwers of -sters. Carla Kamphuis-Meyer aan U voorstellen hoeft natuurlijk niet meer, maar we wensen Carla oprecht proficiat te wensen voor de ganse reeks van 5 beelden die ze voor ons realiseerde. Carla heeft zich subtiel weten in te leven in het gevoelige oeuvre van een ander kunstenaar en dit zonder valse romantiek of goedkope effecten. Ze is cum laude in haar opdracht geslaagd om het havenmeisje, de landverhuizer, het havenboefje, Augustine Pautre en Wiske op een gans eigen wijze, met respect voor het originele werk, gestalte te geven en zelfs weer tot leven te brengen. Graag ook voor haar een welgemeend applaus. Ten slotte wensen we nog even twee andere schepenen in het bijzonder te danken voor hun steun en sympathie: Havenschepen Marc Van Peel die de uitgave mee mogelijk maakte van het prachtige kunstboek Antwerpen. Schepen Ludo Van Campenhout bij wie schepen Philip Heylen en wij zelf steun vonden om het Red Star Line dossier mee te ondersteunen en in gang te zetten. Erwin Joos Met dank aan Erwin Joos – Conservator Eugeen Van Mieghem Museum voor zijn toestemming en het gebruik van deze tekst.

Als Eugeen Van Mieghem vandaag de dag weer in het centrum van de belangstelling staat, dan is dat de verdienste van Erwin Joos, die vanaf 1982 een zoektocht aanvatte naar het verleden van deze op dat moment vergeten Antwerpse kunstenaar.

Eugeen Van Mieghem Museum  http://www.vanmieghemmuseum.com/ Carla Kamphuis-Meijer  http://www.carlakamphuis-meijer.nl/ © foto's: Vera Seppion & André Bongers