  Het Stille Pand (2006-2021)   Het Stille Pand (2006-2022)   Het Stille Pand (2006-2023)   Het Stille Pand (2006-2023)   Het Stille Pand (2006-2021)   Het Stille Pand (2006-2022)   Het Stille Pand (2006-2024)
Antwerpen Quartier latin Hertogs Jos (1861-1930)
Joseph Hertogs wordt op 17 augustus 1861 in Antwerpen geboren als zoon van Cornelius Hertogs en Pauline Parteau. De familie is vanuit het Nederlandse Bergen-op-Zoom naar Antwerpen gekomen, waar Corneel koster is in de Onze-Lieve-Vrouwekerk, de huidige Antwerpse kathedraal. Jos krijgt zijn opleiding aan de Antwerpse Academie van Schone Kunsten, waar hij les krijgt van bekende namen als Pieter Dens en François Baeckelmans, bij welke laatste hij als stagiair zijn carrière begint. Na zijn huwelijk in Antwerpen op 3 oktober 1885 met Maria Kreitz begint hij voor zichzelf te werken en kent direct veel succes met huizen voor de Antwerpse notabelen, adel en zakenwereld. Ook in de rest van de provincie Antwerpen, in Brussel en Brugge heeft hij opdrachten gerealiseerd. Een van zijn eerste opdrachten is het ontwerp van een gebouw aan de Meir voor bank en verzekeringsmaatschappij Lloyds Belge in 1885, waarin vandaag kledingketen H&M huist. Vanaf midden 19de eeuw is er een grote aanwezigheid in Antwerpen van uit Duitsland afkomstige zakenlui, die vaak van huis uit protestants-christelijk of joods zijn. Voor die nieuwkomers bouwt Hertogs kerken: in 1892-'93 een Duitse Evangelische Kerk nabij het Stadspark in de Bexstraat 9-11, pal ernaast op nr.13 en in hetzelfde jaar de Vlaams-Evangelische Christuskerk. De eerste wordt in 1979 gesloopt, de andere staat er nog steeds, weliswaar lichtjes verbouwd. Voor de traditionele joodse gemeenschap Shomré Hadass - 'de Behoeders van het Geloof' - neemt Jos Hertogs de bouw van de grote synagoge op het Zuid over van architect Eduard Stordiau, een gebedshuis in Moorse stijl, ingewijd op 26 ELOUL 5653, lees 7 september 1893. Wanneer de Duitse gemeenschap ook financieel bijdraagt via een legaat van weduwe Grisar-Govaerts à 150.000 Belgische frank voor een neutraal Zeemanshuis, wordt Hertogs door de initiatiefnemer, het Antwerpse stadsbestuur, ook met die opdracht belast. Het gebouw aan de Ankerrui zal van 1895 tot 30 september 1954 dienst blijven doen, waarna wordt verhuisd naar een nieuwbouw aan de Falconrui, die op zijn beurt in 2014 weer gesloopt is nu zeemanshuizen niet meer nodig zijn omdat schepen tegenwoordig nog maar enkele uren of hooguit één dag de Antwerpse haven aandoen. Leden van de bemanning worden nu bij langere ligtijden op het vliegtuig gezet en meteen naar huis of naar een andere bestemming gevlogen. Een jaar later, 1896, komt de woning van koopman Gustave Albrecht gereed, met een renaissancegevel met Venetiaanse loggia aan de Ernest Van Dijckkaai 8. Nadat hier een tijdlang klasse-restaurant La Rade (De – Antwerpse - Rede) was gevestigd, is het gebouw gekocht door de Koninklijke Belgische Redersvereniging, die het gelijkvloers in bruikleen geeft aan het Eugeen Van Mieghem museum. Hertogs mag er tussen 1897 en 1901 een gebouw aan vasthaken, dat een flink stuk Suikerrui inneemt en destijds bekend stond als het Hanzahuis, een kantoorgebouw voor de Duitse zakenman-bankier Wilhelm von Mallinckrodt, vandaag eerder bekend bij het uitgaande publiek als het Stadscafé. Tussen 1901 en 1904 zorgt Jos Hertogs ervoor, dat de waardevolle kunstverzameling van de zopas fataal van zijn paard gevallen ridder Fritz Mayer van den Bergh een passend onderkomen krijgt in een gebouw naast het woonhuis van de familie in de Lange Gasthuisstraat. De voorgevel is een vrije kopie van de in 1884 gesloopte pastorie van de Sint-Walburgisparochie, gecombineerd met een gevel uit de Zakstraat, die de familie reeds als tijdelijk huis ‘De Drij Coningen’ liet optrekken in de wijk Oud-Antwerpen op de Wereldtentoonstelling van 1894, alles in opdracht van Fritz' moeder Henriette van den Bergh. Voor deze opdrachtgeefster zal Hertogs nog een aantal huizen bouwen in de zuidelijke wijk rond de Markgravelei en een meer sociaal project realiseren in Mortsel met een bejaardengesticht en arbeiderswoningen. Voor de Antwerpse bankier en zakenman Edouard Thys bouwt Hertogs een woning met een gevel die geïnspireerd is op de Franse 18de-eeuwse herenhuizen. Negen spelende kinderen en een guirlande van bloemen en vruchten in het fronton symboliseren welvaart en vertrouwen in de toekomst. In 1937 koopt de 60-jarige rentenier en vrijgezel Pieter Smidt van Gelder het huis. Deze zoon van vermogende Amsterdamse papierfabrikanten laat architect De Winter op de bel-etage een privémuseum inrichten voor zijn collectie schilderijen, luxenijverheid en interieurkunst uit de periode 1600- 1930. Tuinarchitect Wachtelaer legt de tuin opnieuw aan. In 1949 schenkt de inmiddels tot Belg genaturaliseerde Smidt van Gelder zijn woning en kunstcollectie aan de Stad Antwerpen, die het gebouw een jaar later opent als Museum Smidt van Gelder. Na een brand in 1987 wordt het museum gesloten en de kunstcollectie in veiligheid gebracht. Nu is deze opgeslagen in het Museum aan de Stroom (MAS) en wordt gezocht naar een privépartner om het gebouw opnieuw een functie te kunnen geven die toegang voor het brede publiek waarborgt. De tuin is al die jaren wel onderhouden. In 1903 is Jos druk doende met het optrekken van een groot warenhuis voor de Duitser Leonhard Tietz aan de Meir. "Tausendfach alles unter einem Dach" is de leuze van Tietz, waar onder andere de strooien hoeden worden verkocht, die in Antwerpen nog altijd bekend staan als een 'tits'. Vandaag heet die zaak Galeria Inno. En in 1910 wordt de familie Osterrieth - ook al deel van de Duitse kolonie – klant, voor de uitbreiding van hun woning, het Osterriethhuis aan de Meir en de bouw van Magazijn La Cloche / De Klok aan het Hessenplein 2, hoek Oude Leeuwenrui, waarvan de naam verwijst naar de vroegere brouwerij De Bel aan de Oude Leeuwenrui, waar ooit heel wat brouwerijen actief waren. Wie vandaag leerling is aan de Kunsthumaniora aan de Karel Oomsstraat heeft daar wellicht een rotonde met muziekzaal en wintertuin anno 1910 gezien, die hoorden bij het herenhuis van de familie Fester. Dat huis is nu het schoolgebouw geworden. In 1923-'24 volgt dan de samenvoeging van herenhuis Grisar met het oude Postmeesterhuis aan de Lange Gasthuisstraat 9-11 in opdracht van de Banque de Commerce, waarin vandaag de chique kledingwinkel Verso onderdak vindt. Later heeft Jos Hertogs de leiding over zijn architectenbureau aan een jongere collega overgelaten, Gerard De Ridder, met wie hij in 1928 een associatie aangaat. Maar hij is zelf actief gebleven tot zijn dood op 27 februari 1930. Dat er in Wilrijk, niet ver van het Middelheimpark, in 1978 een Jozef Hertogslaan is gekomen, heeft alles te maken met de parkwijk Den Brandt, die Jos voor de N.V. Extensa heeft uitgetekend. Die maatschappij werd gecontroleerd door de familie della Faille de Waerloos, die hun uitgestrekte domein met kasteel Den Brandt aan de Stad Antwerpen had verkocht, maar een deel daarvan mocht verkavelen voor de aanleg van een nieuwe villawijk. Hertogs zelf vind je terug op het perk H van het Schoonselhof, de begraafplaats waar veel Beroemde Antwerpenaren een laatste rustplaats vinden.
OEUVRE (onvolledig) 1885 Kantoor gebouw bank en verzekeringsmaatschappij Le Lloyd Belge – neobarok, beelden van Alphonse Van Beurden (nu: H&M-filiaal). Meir 89-95, Antwerpen. 1888 Drie burgerhuizen - eclecticisme. Nerviërsstraat 3-7, Antwerpen. I.o.v. Victor Lynen, muziekmecenas en kunstverzamelaar. 1889 Koetshuis van in 1904 en 1965 gesloopte herenhuis Lynen-Könemann – neotraditioneel. Nerviërsstraat 4, Antwerpen. 1890-1891 Koninklijk Belgische Zeemanshuis - eclecticisme (later: in 1946 beschadigd in WO II, In 1954 gesloopt).. Ankerrrui 20, Antwerpen. 1891-1893 Synagoge Shomré Hadass – neomoors; overgenomen van architect Eduard Stordiau naar diens ontwerp; na WO II in 1958 gerestaureerd door architect M. Mirkine. Bouwmeestersstraat 7, Antwerpen. 1892 Herenhuis – eclectisme; deel van vier woningen, waarvan nrs. 22 en 24 van architect Frans Van Dijk. Sterstraat 28, Antwerpen. I.o.v. Cuno Matthäus Randel. 1892 Woonhuis – (nu: gesloopt). Koningin Elisabethlei 14, Antwerpen. 1892 Herenhuis - neoclassicisme. Amerikalei 131, Antwerpen. I.o.v. Florent Bal. 1892 Christuskerk, Duitse Evangelische Kerk – (later: gesloopt in 1979). Bexstraat 9-11, Antwerpen. 1892 Meergezinswoning - neoclassicisme. Amerikalei 69, Antwerpen. I.o.v. aannemer C.J. Brusselairs. 1892 Huis Fuhrmann. Koningin Elisabethlei 22, Antwerpen. I.o.v. Peter Fuhrman en Elvire Kreglinger. 1892-1893 Vlaamse Evangelische Kerk – neoromaans (later: afbraak bouwvallige torenspits in jaren 1960, vervangen door huidige spits in 1986). Bexstraat 13, Antwerpen. 1893 Twee burgerhuizen - neoclassicisme. Jozef Liesstraat 15-17, Antwerpen. I.o.v. Edmond de Werbrouck de Paris. 1894 Huis Kreglinger - neoclassicisme (nu: Toerisme Provincie Antwerpen).. Koningin Elisabethlei 16, Antwerpen. I.o.v. Emilia Kreglinger-Walther. 1895 Grafmonument Familie Mayer-van den Bergh. Oude Begraafplaats, Kerkstraat, Mortsel. 1896 Huis Good-Engels - neorococo. Koningin Elisabethlei 18, Antwerpen. I.o.v. Charles Alfred Good-Engels. 1896 Burgerhuis – neorococo. Louiza-Marialei 4, Antwerpen. I.o.v. Auguste Grisar, eigenaar wolhandel Grisar & De Keuster. 1896 Hoekhuis - neoclassicisme. Melkmarkt 9 / Jezuïetenrui, Antwerpen. 1896 Het Redershuis – interieur van Henri Verbueken °1849-†1926 (nu: Eigendom Koninklijke Belgische Redersvereniging, gelijksvloers Eugeen Van Mieghem Museum). Ernest Van Dijckkaai 8, Antwerpen. I.o.v. koopman en schepen van Koophandel en Haven Gustave Albert. 1897-1901 Kantoorgebouw Hansahuis – neobarok, beelden van Jef Lambeaux (nu: cafés, restaurants, winkels). Suikerrui 1-11 / Ernest Van Dijckkaai 9-10, Antwerpen. I.o.v. bankier-zakenman Wilhelm von Mallinckrodt. 1899 Burgerhuis - eclecticisme. Belgiëlei 199, Antwerpen. I.o.v. juffrouw H. Pfeifer. 1900 Burgerhuis – eclectisme. Lange Leemstraat 190, Antwerpen. I.o.v. Maria-Amelia Nottebohm-von Laer. 1900 Kantoorgebouw Natiënhuis / Steinmann & Co - neogotiek. Jordaenskaai 24-25, Antwerpen. 1900 Kasteel De Sterre – verbouwd in 1955 tot psychiatrische kliniek (nu: psychotherapeutisch centrum Elim van vzw Emmaüs). Jagersdreef 31, Kapellen. 1901 Burgerhuis - eclecticisme. Nerviërsstraat 8, Antwerpen. I.o.v. Ernest Reclus. 1901-1904 Museum Mayer van den Bergh – neogotiek, gevel vrije kopie van oudere Antwerpse huizen. Lange Gasthuisstraat 19, Antwerpen. I.o.v. Henriëtte Mayer- van den Bergh voor de kunstcollectie van haar overleden zoon Fritz Mayer Van den Bergh. 1901-1909 Sint-Fredericusgesticht (nu: Woonzorgcentrum Mayerhof). Fredericusstraat 89, Mortsel. I.o.v. Henriëtte Mayer-van den Bergh ter nagedachtenis van haar zoon Fritz. 1902 Herenhuis - beaux-artsstijl, ontwerp van architect Frans Van Dijk.. Nerviërsstraat 4, Antwerpen. I.o.v. Paul Wauter. 1902 Burgerhuis met magazijn - beaux-artsstijl. Volkstraat 58 (woonhuis), Graaf van Egmondstraat 41 (magazijn), Antwerpen. I.o.v. Bernard Coppens. 1902-1903 Warenhuis Tietz – barok eclecticisme; beeld toortsdragende vrouw van Jules Weyns, wereldbol van Jules Anthone (nu: Galeria Inno). Meir 82, Antwerpen. I.o.v. Leonhard Tietz. 1904-1905 Villa’s Godefroid en Constantin. Fredericusstraat 73-75 en 83-85, Mortsel - oorspronkelijk behorend tot Sint-Fredericusgesticht (nu: gesloopt). I.o.v. Henriëtte Mayer-van den Bergh. 1905 Woonhuis-kunstgalerie E.L.J. Kums. Leopoldstraat 51, Antwerpen. 1905 Herenhuis Thijs – Franse 18de-eeuwse stijlen (later: Museum Smidt van Gelder, thans gesloten, pand staat te koop). Belgiëlei 91, Antwerpen. I.o.v. bankier Edouard Thijs-Cateaux. 1905 Twee burgerhuizen - eclecticisme. Markgravelei 26-28, Antwerpen. I.o.v. Henriëtte Mayer-van den Bergh. 1905 Drie herenhuizen – eclecticisme met neorococo elementen, symmetrische gevelwand. Koningin Elisabethlei 8-12, Antwerpen. 1906 Twee burgerhuizen - eclecticisme (nu: één huis bewaard, ander gesloopt). Arthur Goemaerelei 60, Antwerpen. I.o.v. Henriëtte Mayer-van den Bergh. 1907 Huis Messiaen - beaux-artsstijl (nu: in 1989 gesloopt voor appartementsgebouw). Van Eycklei 1, Antwerpen. I.o.v. dr. Messiaen. 1907 Herenhuis - neorégence. Markgravelei 20, Antwerpen. I.o.v. F. Müller. 1907 Huis Van den Bosch – eclecticisme met neorococo-elementen (nu: Notarishuis). Koningin Elisabethlei 10, Antwerpen. I.o.v. familie Van den Bosch. 1908 Burgerhuis – eclecticisme. Markgravelei 119, Antwerpen. I.o.v. Henriëtte Mayer-van den Bergh. 1908 Kantoorgebouw. Orteliuskaai 2 / Sint-Pietersvliet, Antwerpen. 1909 Sint-Fredericuskapel – traditioneel, behorend bij Sint-Fredericusgesticht; hersteld door architect G. Gilliot. Fredericusstraat 79, Mortsel. I.o.v. Henriëtte Mayer-van den Bergh. 1909 Burgerhuis - eclecticisme. Jan Van Rijswijcklaan 45, Antwerpen. I.o.v. gebroeders Franck, meubelmakers, interieurontwerpers, kunstmecenassen. 1910 Burgerhuis - eclecticisme (later: in 1937 gekocht door Maurice Herbosch, vaak aangeduid als ‘gouverneurswoning’ omwille van ligging t.o.v. latere Antwerpse provinciehuis). Koningin Elisabethlei 26, Antwerpen. I.o.v. Maximiliaan Alfred (‘Max’) von der Becke. 1910 Osterriethhuis – vergroting zijde Eikstraat. Meir 85, Antwerpen. I.o.v. Ernest en Leonie Osterrieth. 1910 Magazijn La Cloche – op plaats vroegere brouwerij De Bel, vandaar de naam.. Hessenplein 2 / Oude Leeuwenrui, Antwerpen. I.o.v. Magasins et Entrepôts réunis van Alfred Osterrieth-Schmid. 1910 Wintertuin en muzieksalon herenhuis Fester (nu: Kunsthumaniora). Karel Oomsstraat 24, Antwerpen. 1910 Drie burgerhuizen - eclecticisme. Arthur Goemaerelei 42-44-46, Antwerpen. I.o.v. Henriëtte Mayer-van den Bergh. 1910 Twee burgerhuizen – neorégence. Belgiëlei 157-159, Antwerpen. I.o.v. dhr. Van de Wouwer. 1910 Herenhuis – beaux-artsstijl. Mechelsesteenweg 65, Antwerpen. I.o.v. Joseph Dierxsens. 1910-1918 Villa La Chapelle - eclecticisme. Beukenlaan 16, Antwerpen. I.o.v. familie Kreglinger. 1911 Herenhuizen - neorococo. Kardinaal Mercierlei 17-19, Antwerpen. I.s.m. Michel De Braey. 1911 Twee herenhuizen - neorégence. Van Putlei 24-26, Antwerpen. I.o.v. zakenman en muziekmecenas Henri Fester. 1911 Kantoorgebouwen Steinmann and Co – neogotiek; nr. 25 Natiënhuis. Jordaenskaai 24-25, Antwerpen. 1911 Landhuis Cleveland – beaux-artsstijl (later: afgebroken na verkaveling landgoed na 1924). Acacialaan 12, Antwerpen. I.o.v. Arthur François Brijs, voorzitter rederij Lloyd Royal Belge. 1912 Sociale tuinwijk naar Engels voorbeeld – 42 arbeiderswoningen en 1 veldkapel, samen verwijzend naar de leeftijd waarop zoon Fritz stierf. Mayerlei / Boechoutselei, Mortsel. I.o.v. Henriëtte Mayer-van den Bergh. 1912 Herenhuis – neorégence (later: in 1955 uitgebreid door Roger de Langhe, in 1963 verder uitgebreid door L. Cloots). Frankrijklei 133 / Lange Leemstraat 1A, Antwerpen. I.o.v. Camille de Cauwer, uitgever dagblad Le Matin. 1912 Elektriciteitscabines – eclecticisme. Wittestraat 108, Antwerpen en Bredastraat 117, Antwerpen. I.o.v. Compagnie Électrique Anversoise. 1913 Banque Centrale Anversoise – eclecticisme. Lange Gasthuisstraat 20, Antwerpen. I.s.m. architect Max Winders. 1914 Landhuis Heidehof – verbouwing en uitbreiding (nu: Rijksinternaat). Kapelsestraat 45, Kapellen. 1915 Appelkanthof – neoclassicisme; herstel schade WO I van gebouw van architect Edmond Clef uit 1875. Welvaartstraat 1, Boechout. I.o.v. Anna Bosman. 1920 Kantoorgebouw Baelde frères – neoclassicisme; uitbreiding van gebouw uit 1889 van architect Emile Thielens. Minderbroedersrui 49, Antwerpen. 1920 Appartementsgebouw - beaux-artsstijl; als wederopbouw na WO I. Van Breestraat 17 / Lange Leemstraat 16-18 en 22-24, Antwerpen. I.o.v. wisselagent Paulin Baelde. 1920 Herenwoning Sint-Franciscus – historiserende restauratie. Lange Nieuwstraat 43, Antwerpen. I.o.v. scheepvaartfirma Eiffe. 1921 Kantoorgebouw en appartementen European Naval Stores Company – in 1946-’48 verbouwd door Carlo Van Grimbergen. Stoopstraat 1, Antwerpen. 1923 Herenhuis – neoclassicistische herbouwing van woning uit 1873. Frankrijklei 104, Antwerpen. I.o.v. Maximiliaan Osterrieth-Speth, handelaar in koloniale waren. 1923-1924 Postmeesterhuis en Herenhuis Grisar - second empire (nu: Verso kledingzaak). Lange Gasthuisstraat 9-11, Antwerpen. Samenvoeging beide panden i.o.v. Banque de Commerce. 1925 Villa Les Erables – uitbreiding in pseudo-vakwerkbouw van door architect Edmond Lauwers in 1924 voor Albert De Groote ontworpen cottagevilla. Ahornenlaan 1, Antwerpen-Wilrijk. I.o.v. kolonel Alfred Van Bever-De Bien. 1926 Villa La Chapelle – neogotiek en eclecticisme; verbouwing en uitbreiding van hovenierswoning van kasteel Den Brandt uit 1885 tot landhuis. Beukenlaan 16, Antwerpen. 1927 Villa – cottagestijl. Eglantierlaan 17, Antwerpen. I.o.v. weduwe Brijs (zie ook 1911 Landhuis Cleveland). 1928 Burgerhuis - beaux-artsstijl. Doornelei 22, Antwerpen. I.o.v. Alice Van der Straeten-Liger. I.s.m. associé Gerard De Ridder. 1929 Herenhuis - neo-Lodewijk XV-stijl. Mechelsesteenweg 176-178, Antwerpen. I.o.v. echtpaar Robert Werner-Born. I.s.m. associé Gerard De Ridder. 1929 Appartementsgebouw - art deco. Van den Nestlei 29 / Plantin en Moretuslei 76-80 en 86-90, Antwerpen. Voltooid door Gerard de Ridder. 1929-1930 Résidence du Nouveau Parc - beaux-artsstijl, 24 appartementen. Eglantierlaan 3-5, Antwerpen. I.o.v. Société Foncière du Nouveau Parc, geleid door weduwe Brijs. Voltooid door Gerard De Ridder. 1929-1930 Kantoorgebouw Agence Maritime Internationale (AMI) - eclecticisme (nu: afgebroken en vervangen door winkels en appartementen). Meir 1, Antwerpen. Voltooid door Gerard de Ridder. ???? Twee herenhuizen – neo-Lodewijk XVI-stijl. Marialei 10-12, Antwerpen. ???? Burgerhuizen – sobere art nouveau. Marialei 14-16, 18, 20, Antwerpen. ???? De Grooten Robijn – toevoeging rechtervleugel aan rond 1740 door Jan Pieter Van Baurscheit de Jonge gebouwd herenhuis voor familie du Bois de Vroylande, beeldhouwwerk van Alfons Strymans (nu: leegstand in afwachting verbouwing tot hotel). Lange Nieuwstraat 20, Antwerpen. ???? Het Peerd in de Wieg – neobarok, beeldhouwwerk Alphonse Van Beurden. (nu: onderaan verbouwd tot winkeletalages en ingang kledingzaak Celio*). Meir 87, Antwerpen. ???? Kantoorgebouw Agence Maritime Internationale – eclecticisme Sint-Katelijnevest 61, Antwerpen. ???? Kantoorgebouw Armement Deppe - neoclassicisme. Verbindingsdok-Oostkaai 11-15, Antwerpen-Ei
Vlaams Evangelische Kerk (1892-1893) - foto: Vera Seppion Postmeesterhuis (1923-1924) - (c) foto: Vera Seppion Burgerhuis neorococo, Louiza Marialei (1896) - (c) foto: Vera Seppion Agence Maritime Internationale - (c) Vera Seppion
Burgerhuis - neorococo, Louiza*Marialei (1896) © foto: Vera Seppion